BAB 13 MORFOLOGI

BENTUK KATA

KATA TUNGGAL

·         perkataan yang tidak menerima sebarang imbuhan / proses pembentukan kata

JENIS KATA TUNGGAL

1.       Satu Suku Kata

·         perkataan terhad jumlahnya

·         berpotensi untuk diperluaskan

·         contoh : cat => bercat, mengecat, catan, pengecat dll.

·         tidak terdiri drp 1 vokal / konsonan

·         bentuk ng, ny, kh, dll. dalam perkataan mewakili 1 bunyi tetapi terdiri daripada 2 lambang (spring)

KV ya

VK am

KVK tin

KKVK draf

KVKK teks

KKKV skru

KKKVK skrip

2.       Dua / Lebih Suku Kata

2 SUKU KATA

V + KV ela	V + VK aur	V + KVK adik	VK +KV undi	VK + KVK ambil
KV + KVK dua	KV + V jauh	KV + KV jala	KV +KVK jarum	KVK+ KV Lampu
KVK + KVK sandar

3 SUKU KATA

KV + V + KV cuaca	KV + V + KVK siuman	V + KV + V usia	KV + KV + V mulia
KVK + KV + V tempua	KV + KV + VK sekian	KVK + KV + VK mendiang	V + KV + KV utara
VK + KV + VK ijazah	VK + KV + KV indera	KV + KV +KV delima	KVK + KV +KV menteri
VK + KV + VK ilmiah	V +KV + VK elaun	KV + KV + KVK belukar	KVK + KV + KVK matlamat
KVK + KVK + KV belanja	KVK + KVK + KV sempurna	KV + KVK + KVK belimbing

4 SUKU KATA

KV + KV + VK + KV keluarga	KV + KVK + KV + KV	KVK + KV + KV +KV
KVK + KV + V + KV sentiasa	KV +KV +KV +KV bidadari	KV + KV + KV +KVK Salasilah
KVK + KV + KV KVK sentimeter	KVK + KVK + KV +KV singgahsana	KV + KV + V + KVK mesyuarat

5/6 SUKU KATA

V + KV + KVK + KV + KV universiti

KVK + KV + KV + KV +KVK cenderawasih

KV + KV + KV + KV + KV + KV maharajalela

KATA AKRONIM

·         kata singkatan yang terbentuk dgn mengabungkan huruf awal suku kata / gabungan huruf awal & suku kata daripada rangkai kata.

·         ditulis, dilafaz sebagai kata yang wajar.

1.       ditulis dengan huruf besar semua

ABIM : Angkatan Belia Islam Malaysia

2.       ditulis dengan huruf kecil semua

tabika : taman bimbingan kanak-kanak

3.       ditulis bermula dengan huruf besar

Bernama : Berita Nasional Malaysia

Proton : Perusahaan Otomobil Nasional

·          

KATA TERBITAN

·         bentuk perkataan yang menghasilkan melalui proses pengimbuhan, iaitu proses memggandingkan imbuhan pada kata dasar.

·         Imbuhan => morfem terikat sementara

·         kata dasar => bentuk morfem bebas yang menerima imbuhan

·         terdapat 4 jenis imbuhan :

IMBUHAN AWALAN
AWALAN KATA NAMA Awalan yg a/b bergabung dgn kata dasar membentuk kata nama ·         pe- => pelukis ·         pem- => pembeli ·         pen- => pendatang	AWALAN KATA KERJA Awalan yg a/b bergabung dgn kata dasar membentuk kata kerja ·         me- => melukis ·         men- => mendaki ·         mem- => membeli	AWALAN KATA ADJEKTIF Awalan yg a/b bergabung dgn kata dasar membentuk kata adjektif ·         ter- => terpandai ·         se- => seputih

IMBUHAN AKHIRAN
AKHIRAN KATA NAMA Akhiran yg a/b bergabung dgn kata dasar membentuk kata nama ·         -an => ajaran ·         -wan => ilmuwan ·         -man => budiman	AKHIRAN KATA KERJA Akhiran yg a/b bergabung dgn kata dasar membentuk kata kerja ·         -kan => lahirkan ·         -I => ikuti

IMBUHAN APITAN
APITAN KATA NAMA Apitan yg a/b bergabung dgn kata dasar membentuk kata nama ·         pe-…-an => pelaksanaan ·         pem-…-an => pembukaan ·         pen-…-an => pendakian	APITAN KATA KERJA Apitan yg a/b bergabung dgn kata dasar membentuk kata kerja ·      me-…-kan => memajukan ·      mem-…-kan => membezakan ·      men-…-kan => mendirikan	APITAN KATA ADJEKTIF Apitan yg a/b bergabung dgn kata dasar membentuk kata adjektif ·         ke-…-an => kemelayuan

IMBUHAN SISIPAN
SISIPAN KATA NAMA Sisipan yg a/b hadir di celah kata dasar, membentuk kata nama ·         -el- => telunjuk ·         -er- => seruling ·         -em- => kemuning	SISIPAN KATA ADJEKTIF Sisipan yg a/b hadir dicelah kata dasar, membentuk kata adjektif ·         -el- => selerak ·         -er- => serabut ·         -em- => gemilang ·         -in- => sinambung

KATA MAJMUK

·         Perkataan yang dibentuk dengan merangkaikan dua kata dasar atau lebih.

·         membawa makna tertentu.

·         bertindak sebagai satu unit dan dieja terpisah.

·         tidak enerima sisipan.

JENIS KATA MAJMUK

1.       KATA MAJMUK YANG TERDIRI DARIPADA RANGKAI KATA BEBAS

·         bandar raya ·         hijau daun ·         terima kasih

bentuk kata yang digunakan sebagai gelaran : ·         Duta Besar ·         Profesor Madya ·         Ketua Setiausaha Negara

2.       KATA MAJMUK YANG BERBENTUK ISTILAH KHUSUS

·         deria rasa ·         telefon dail terus ·         segi tiga

3.       KATA MAJMUK YANG MENDUKUNG MAKSUD KIASAN (SIMPULAN BAHASA)

·         kaki ayam ·         rabun ayam ·         panjang tangan

BENTUK KATA MAJMUK YANG TELAH MANTAP

Dieja sebagai satu perkataan :

·         antarabangsa ·         sukarela ·         jawatankuasa ·         tanggungjawab ·         olahraga	·         setiausaha ·         bumiputera ·         tandatangan ·         kerjasama ·         pesuruhjaya	·         beritahu ·         suruhanjaya ·         kakitangan ·         warganegara ·         matahari
Tedapat perkataan yang dianggap satu perkataan tetapi dieja secara bercantum
·         peribadi ·         padahal ·         sukacita ·         bagaimana ·         daripada	·         apabila ·         dinihari ·         kadangkala ·         kepada	·         hulubalang ·         barangkali ·         dukacita ·         perikemanusiaan

KATA GANDA

·         Perkataan yang mengalami proses pengulangan pada kata dasar

1.       KATA GANDA PENUH

kata ganda yang mengalami pengulangan secara keseluruhan

·         rumah-rumah ·         buku-buku ·         masjid-masjid

2.       KATA GANDA SEPARA

penggandaan sebahagian kata dasar sahaja

a.       pengulangan pada kata dasar tunggal (suku kata pertama)

·         lelaki ·         sesiku ·         jejari ·         lelangit

b.      kata ganda daripada imbuhan :

Di Bahagian Belakang Kata Dasar	Di Bahagiang Hadapan Kata Dasar
·         berlari-lari ·         mencari-cari ·         sepandai-pandai	·         cinta-mencintai ·         bantu-membantu ·         kejar-mengejar

3.       KATA GANDA BERENTAK

·         Kata ganda yang mengalami pengulangan kata dasar mengikut rentak bunyi tertantu dalam kata dasar

·         seluruh kata ganda diganda atau dibunyi secara diulang atau diubah

a.       kata ganda berentak yang terbentuk daripada pengulangan vokal

·         sayur-mayur ·         calar-balar ·         saki-baki

b.      kata ganda berentak yang terbentuk melalui pengulangan konsonan

·         mundar-mandir ·         tanah-tanih ·         kayu-kayan

c.       kata ganda berentak bebas (terbentuk daripada rentak bunyi, tetapi tidak melibatkan ciri-ciri persamaan bunyi

·         kusut-masai ·         ipar-duai ·         rempah-ratus ·         lintang-pukang

PROSES PEMBENTUKAN KATA

·         pengimbuhan

·         pemajmukan

·         penggandaan

PROSES PENGIMBUHAN

·         proses yangmenggandingkan imbuhan pada kata dasar membentuk kata terbitan.

·         apabila imbuhan digandingkan dengan kata dasar, akan membentuk kata terbitan dari[ada golongan kata (kata nama, kata kerja, kata adjektif)

IMBUHAN	KATA DASAR	KATA TERBITAN
pem-	bawa	pembawa
memper-	kuat	memperkuat
-isme	nasional	nasionalisme
-i	dekat	dekati
peng-…-an	isytihar	pengisytiharan
men-…-i	ikut	mengikuti
ke-…-an	sihat	kesihatan
ber-…-an	lari	berlarian
-er-	gerigi	gerigi
-em-	gemilang	gemilang

PENGIMBUHAN DAN KATA DASAR

·         boleh berlaku pada sejumlah kecil kata akar

·         contoh : ber- + tapa (bertapa)

·         berlaku pada kata dasar yang menghasilkan kata terbitan (pengimbuhan kali kedua)

KATA DASAR	IMBUHAN	KATA TERBITAN
libat	terlibat	keterlibatan
lanjur	terlanjur	keterlanjuran
balik	terbalik	menterbalikkan
sambung	sinambung	kesinambungan

PROSES PEMAJMUKAN

·         proses merangkaikan dua kata dasar atau lebih dan bentuk yang terhasil membawa makna tertentu.

·         contoh : kerusi malas

1.       PENGIMBUHAN KATA MAJMUK

apabila kata majmuk menerima imbuhan awalan atau akhiran , dieja terpisah

·         urus niaga – berurus niaga ·         cari gali – mencari gali ·         reka bentuk – direka bentuk ·         daya serap – daya serapan

apabila kata majmuk menerima apitan, ejaannya menjadi bercantum

·         lipat ganda – melipatgandakan ·         surat khabar – persuratkhabaran ·         urus niaga – diurusniagakan ·         ibu bapa – keibubapaan

2.       PENGGANDAAN KATA MAJMUK

penggandaan kata majmuk melibatkan penggandaan unsur pertama sahaja.

·         rumah sakit – rumah-rumah sakit ·         guru besar – guru-guru besar ·         Raja Muda – Raja-raja Muda ·         Timbalan Naib Canselor – Timbalan-timbalan Naib Canselor

pengganda yang telah mantap dikecualikan :

·         setiausaha – setiausaha-setiausaha ·         jawatankuasa – jawatankuasa-jawatankuasa ·         tanggungjawab – tanggungjawab-tanggungjawab

PROSES PENGGANDAAN

·         Proses mengulangi kata dasar.

·         terdapat 3 jenis pengganda :

1.       pengganda penuh

2.       pengganda separa

3.       pengganda berentak

JENIS PENGGANDA	MAKSUD	CONTOH PERKATAAN
PENGGANDA PENUH	Proses yang mengulangi seluruh kata dasar, iaitu :
	-          kata dasar yang tidak menerima apa2 imbuhan.	·         pulau-pulau ·         makan-makan
	-          kata dasar yang menerima imbuhan.	·         Pelari-pelari ·         Kekasih-kekasih
PENGGANDA SEPARA	Proses mengulangi sebahagian kata dasar sahaja. Berlaku pada :
	-          kata dasar tunggal mengulang suku kata pertama pengulangan pada bahagian hadapan kata dasar	Jari > jajari > jejari Siku > sisiku > sesiku Pohon > popohon > pepohon Laki > lalaki > lelaki
	-          kata dasar yang berimbuhan mengulangi kata dasar tidak melibatkan imbuhan	·         penggandaan di belakang tersenyum > tersenyum-senyum bercakap > bercakap-cakap ·         pengganda di hadapan membantu > bantu-membantu menari > tari-menari
PENGGANDA BERENTAK	Proses yang mengulangi kata dasar mengikut rentak bunyi tertentu dalam kata dasar digandakan dan bunyi tertentu diulang / ditambah. Terdiri daripada 3 jenis :
	Pengulangan vocal	·         kuih-muih ·         cerai-berai
	Pengulangan konsonan	·         gunung-ganang ·         batu-batan
	Berentak bebas	·         anak-pinak ·         lintang-pukang

ASPEK MAKNA PENGGANDAAN

·         apabila perkataan mengalami pengganda, proses ini membawa makna tertentu kepada perkataan tersebut.

1.       PENGGANDA PADA KATA NAMA

Sebagai penanda jamak (menandakan jumlah yang banyak)	Rumah-rumah Setiausaha-setiausaha
Sebagai penanda nama haiwan	Biri-biri Kura-kura
Sebagai penanda makna kesamaan atau keserupaan	Gula-gula Orang-orang
Sebagai penanda kepelbagaian jenis	Sayur-mayur Kuih-muih
Sebagai penanda tidak tentu	Apa-apa Mana-mana

2.       PENGGANDA PADA KATA KERJA

Menunjukkan perbuatan yang berulang-ulang	Menari-nari Tersenyum-senyum
Menunjukkan perbuatan yang berpanjangan	Berangan-angan Mengata-ngata
Menunjukkan perbuatan yang bersungguh-sungguh	Bercerai-cerai Bertungkus lumus
Menunjukkan perbuatan yang saling berbalasan	Bersalam-salaman Berpeluk-pelukan

3.       PENGGANDA PADA KATA ADJEKTIF

Untuk mengatakan  keadaan sifat yang menyeluruh	Rendah-rendah Kuning-kuning
Pengganda menyatakan makna menyerupai sifat yang terkandung dalam kata dasar	Kuning-kuning – kekuning-kuningan Malu-malu – kemalu-maluan Gila-gila – kegila-gilaan
Untuk membawa maksud penekanan pada kata dasar	Besar-besaran Gila-gilaan

GOLONGAN KATA

KRITERIA PENGGOLONGAN KATA

·         Tatabahasa Dewan menggolongkan perkataan berdasarkan kriteria sintaksis dan kriteria semantik.

·         lebih selaras dengan status perkataan sebagai satu bentuk bebas yang menjadi unsur dalam binaan tatabahasa. (frasa, klausa, ayat)

·         frasa subjek dan frasa predikat merupakan 2 konstituen utama.

·         frasa subjek dibentuk oleh frasa nama

·         frasa predikat :  FN         

                                FK              frasa endosentrik (frasa mengandungi unsur inti yg mewakili frasa)

                                FA                           GOLONGAN KATA UTAMA

                                FS => ekosentrik (xmempunyai unsur inti yg mewakili frasanya.)

                                                                 tetapi mempunyai 2 unsur wajib : KS diikuti KN, atau FN

·         terdapat 4 golongan kata nama :

1. kata nama

2. katakerja

3. kata adjektif

4. kata sendi nama

KATA NAMA

·         Sejumlah perkataan yang boleh menjadi unsur inti dalam binaan frasa nama.

FRASA NAMA
UNSUR SEBELUM	KATA NAMA	UNSUR SELEPAS
·                     sebuah ·                     semua ·                     tiap-tiap ·                     empat orang	·                     dewan ·                     bas ·                     pendapat ·                     pelajar	·                     persidangan ·                     pelancongan ·                     bernas ·                     sekolah menengah

·         contoh :

 PERGOLONGAN KATA

1.       KATA NAMA KHAS

HIDUP		TAK HIDUP
MANUSIA	BUKAN MANUSIA
·         Aminah ·         Tengku Abdullah ·         Prof. Fatimah ·         Puan Marina Tan ·         Doktor Muthusamy	·         Jibrail ·         Tompok ·         Sang Kancil ·         Hevea Brasilia (pokok getah)	·         Melayu ·         Proton Waja ·         Thailand ·         Piala Thomas ·         Tan Sri

2.       KATA NAMA AM

HIDUP	MANUSIA ·         jurujual ·         sasterawan ·         ibu
	BUKAN MANUSIA ·         ikan ·         pokok ·         malaikat
TAK HIDUP	INSTITUSI ·         sekolah ·         persatuan ·         pejabat pos
	BUKAN INSTITUSI	KONKRIT ·         rumah ·         lautan ·         pekan
		ABSTRAK	BERBILANG ·         senyuman ·         cadangan
			TAK BERBILANG ·         iklim ·         keindahan

3.       KATA GANTI NAMA

KATA GANTI NAMA TUNJUK ·         itu ·         ini
KATA GANTI NAMA DIRI	TANYA ·         apa ·         siapa ·         mana
	ORANG	PERTAMA ·         saya ·         aku ·         patik ·         kami ·         kita
		KEDUA ·         anda ·         engkau ·         kamu ·         awak
		KETIGA ·         ia ·         dia ·         mereka

PEMBENTUKAN KATA NAMA

KATA NAMA TUNGGAL ·         yu ·         roh ·         bapa	KATA NAMA TERBITAN ·         pekedai ·         pinggiran ·         penantian
KATA NAMA MAJMUK ·         balai raya ·         Datuk Bendahara ·         anak emas ·         deria rasa	KATA NAMA GANDA ·         meja-meja ·         lelangit ·         biji-bijian ·         lauk-pauk